18/03/2018

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

***Στο τελευταίο μέρος αυτής της ανάρτησης, θα βρείτε ΔΩΡΕΑΝ διδακτικό υλικό, σχετικά με τη διδασκαλία του προφορικού λόγου

Εισαγωγή

Ο προφορικός λόγος είναι ο φτωχός συγγενής της διδασκαλίας κάθε εκπαιδευτικού, που διδάσκει γλωσσικό μάθημα. Παρόλο που η ζωή και η ύπαρξή μας είναι πέραν του 80% προφορική, εντούτοις στο σχολείο δεν δίνεται η απαραίτητη έμφαση και αξία στη διδασκαλία του προφορικού λόγου.

Ο προφορικός λόγος χρειάζεται ΡΗΤΗ και ΞΕΚΑΘΑΡΗ διδασκαλία. Επιπλέον, χρειάζεται τον ανάλογο προγραμματισμό και την ανάλογη αξιολόγηση. Επομένως, εμείς οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τον προφορικό λόγο ως διδακτικό αντικείμενο, και να τον διδάξουμε ρητά και ξεκάθαρα, σεβόμενοι, βέβαια, τον φυσικό τρόπο κατάκτησης της γλώσσας.

Χαρακτηριστικά προφορικού λόγου

Ο προφορικός λόγος είναι αυθόρμητος, αμφίδρομος, ευδοκιμεί κυρίως σε περιβάλλοντα οικειότητας μεταξύ των συνομιλητών, ικανοποιεί τρέχουσες ανάγκες της καθημερινής ζωής και όχι μόνον, συχνά “δεν φοράει τα καλά του” και είναι το κατεξοχήν εργαλείο δημιουργίας και θεμελίωσης ανθρωπίνων σχέσεων. Δεν ξεχνούμε ότι ο προφορικός λόγος είναι «ἔπεα πτερόεντα», άρα χρειάζεται ιδιαίτερη και ειδική διαχείριση, για να διατηρηθεί στη μνήμη.

Τονίζεται, επίσης, ότι ο προφορικός λόγος είναι ο λόγος των διακοπών, των επικαλύψεων, των διορθώσεων, των δισταγμών, των παύσεων, των επαναλήψεων, της συντακτικής ακαταστασίας, της έλλειψης, της οικειότητας, του πλήθους των νοημάτων και υπονοημάτων, ακόμα και της σιωπής!

Πάνω απ’ όλα, όμως, ο προφορικός λόγος είναι ο κατεξοχήν λόγος

διατύπωσης και διαπραγμάτευσης γνωμών
έκφρασης και ανταλλαγής συναισθημάτων, τα οποία αποτελούν το θεμέλιο κάθε επικοινωνιακής πράξης
διαμόρφωσης κοινωνικών ρόλων και ταυτοτήτων.

Διδασκαλία προφορικού λόγου, στο σχολείο

Ας έχουμε υπόψη μας, κάποια πράγματα, για τη διδασκαλία του προφορικού λόγου:

Έχουμε τη δεξιότητα της ακρόασης-κατανόησης και τη δεξιότητα της ομιλίας-παραγωγής.
Έχει ομοιότητες με τον γραπτό λόγο, όμως έχει και πολλές διαφορές!
Υπάρχουν τα παραγλωσσικά στοιχεία (π.χ. ρυθμός, εμφάσεις, επιτονισμός, τόνος και ένταση φωνής)
Υπάρχουν και τα εξωγλωσσικά στοιχεία (π.χ. εκφράσεις προσώπου, χειρονομίες, στάση τους σώματος, κινήσεις, ενδυμασία, μακιγιάζ, σκηνικό, αντικείμενα στον χώρο)
Υπάρχουν διάφορα είδη κειμένων, τα οποία χωρίζονται σε συνεχή (μιλά μόνο ένας, όπως στο δελτίο ειδήσεων) και τα μη συνεχή (όπως η συζήτηση)

Βασικές επιδιώξεις διδασκαλίας προφορικού λόγου

Ανάπτυξη δεξιοτήτων ακρόασης και ομιλίας
Ανάπτυξη ακουστικής μνήμης
Καλλιέργεια συνομιλιακής συνείδησης και δεοντολογίας
Καλλιέργεια μη λεκτικής επικοινωνίας (εξωγλωσσικά και παραγλωσσικά στοιχεία)

Παραδείγματα προφορικών κειμένων

ομιλία (για ένα θέμα)
αναδιήγηση
συνέντευξη
οδηγίες
παρουσίαση
δελτίο ειδήσεων
ραδιοφωνική εκπομπή
θεατρική παράσταση
αντιλογία (debate)
τραγούδι
απαγγελία
συζήτηση
κινηματογραφική ταινία
κ.ο.κ

Βασικές προϋποθέσεις διδασκαλίας προφορικού λόγου

Παροχή κινήτρων
Ενθάρρυνση αυθόρμητης παραγωγής προφορικού λόγου
Δραστηριότητες προφορικού λόγου με νόημα
Αξιολόγηση – Ανατροφοδότηση – Βελτίωση
Δημιουργία μαθησιακού περιβάλλοντος, πλούσιου σε γλωσσικά ερεθίσματα και γλωσσικά στηρίγματα
Εμπλουτισμός του περιβάλλοντος της τάξης (κοστούμια υπόδυσης ρόλων, γωνιές ακρόασης, κουκλοθέατρο κ.ο.κ.)
Υποστηρικτική κουλτούρα και γόνιμο κλίμα τάξης (ανάπτυξη κανόνων επικοινωνίας, την αξιοποίηση επίκαιρων ευκαιριών, την ανάθεση και ανάληψη υπευθυνοτήτων κ.ο.κ.).
Χρήση ΤΠΕ/ανάλογων λογισμικών

Κομβικές Γλωσσικές Δεξιότητες Προφορικού Λόγου

Μια και η διδασκαλία προφορικού λόγου έχει να κάνει με την ακρόαση –αποκωδικοποίηση και την ομιλία-παραγωγή-κωδικοποίηση, κομβικές δεξιότητες χρήσης προφορικού λόγου αποτελούν οι εξής:

Ακούω προσεκτικά
Διαχειρίζομαι τη φωνή, τη στάση, το σώμα μου
Εκτελώ βασικές λεκτικές πράξεις (π.χ. αυτό-παρουσίαση, χαιρετισμός, παράκληση, πρόσκληση, ευχαριστία, άρνηση)
Συμμετέχω ενεργά σε συζητήσεις και διαλόγους
Παρουσιάζω ένα θέμα
Εκφράζω την άποψη, τη σκέψη, την ιδέα, τα συναισθήματά μου
Τεκμηριώνω την άποψη, τη σκέψη, την ιδέα, τα συναισθήματά μου
Ξεχωρίζω το ύφος σε ανεπίσημο και επίσημο
Αναγνωρίζω και χρησιμοποιώ διάφορα είδη προφορικών κειμένων
Αναγνωρίζω για ποιο σκοπό παράγεται ένα προφορικό κείμενο
Εντοπίζω τις βασικές πληροφορίες και συμπεραίνω το βασικό νόημα ενός προφορικού κειμένου
Αφηγούμαι, περιγράφω, εξηγώ, επιχειρηματολογώ, δίνω οδηγίες προφορικά
Αξιολογώ την αποτελεσματικότητα προφορικού κειμένου (δικού μου ή άλλων), σε σχέση με τον σκοπό, τον αποδέκτη και την πηγή
Κατανοώ και αξιοποιώ το στοιχείο της υποκειμενικότητας, στον προφορικό λόγο!!!